By Sanprasert Pannium from Phet News
ได้รับการสอบถามจากพี่โฟล์ค ปภังกร จรรยงค์ และพี่น้อยแห่งชุมชนท่องเที่ยวย่านเมืองเก่าคลองกระแชงว่า มีวรรณกรรมโบราณเรื่องใดที่กล่าวถึงอาหารเมืองเพชรบ้าง ผู้เขียนนึกไปถึงวรรณกรรมประเภทนิราศเป็นอย่างแรก เพราะวรรณกรรมประเภทนี้เป็นเสมือนบันทึกการเดินทางที่ผู้ประพันธ์ได้บันทึกสิ่งที่พบเห็นจริงระหว่างการเดินทางลงไปในนิราศ วรรณกรรมนิราศที่มีเนื้อหากล่าวถึงการเดินทางมายังเมืองเพชรบุรีจึงอาจกล่าวถึงอาหารของเมืองเพชรไว้บ้าง
It was asked by Folk, Paphangkorn Janyong, and Noi from an old town local community by Krachang canal for possible ancient literatures involved with Phetchaburi’s food. The writer firstly thinks of a kind of literature called “Literary Journey”, it is similar to a journey’s diary that an author tries to save all memories from the journey in written form. So, nice food of Phetchaburi may be mentioned in some literary journey to Phetchaburi province.
แม้ว่าอาหารจะเป็นปัจจัยที่สำคัญของมนุษย์ แต่การจดบันทึกรายละเอียดเกี่ยวกับอาหารกลับเป็นสิ่งที่มีน้อยมากในสังคมไทยโบราณ อาจเป็นเพราะเรื่องของอาหารเป็นเรื่องใกล้ตัวจนไม่ได้ใส่ใจที่จะจดบันทึกอย่างเป็นเรื่องราวทางการเอาไว้ ประวัติศาสตร์ของอาหารการกินจึงค่อนข้างจะมีน้อย ดังนั้น เมื่อจะศึกษาเรื่องอาหารโบราณจึงต้องมาค้นคว้าจากในวรรณกกรรม ซึ่งไม่ได้กล่าวถึงอย่างจริงจังนัก
Although food is the important factor for human, recipe books are rarely found in the ancient Thai society, it may be considered as simple things, so it could be overlooked by the people. History of food and recipe are one of the rare items. Study of ancient food must be involved with ancient literature, but it’s not very interesting in general.
เมื่อได้ลองสืบค้นจากนิราศเรื่องต่าง ๆ ที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับเมืองเพชรบุรี คือในช่วงที่ผู้ประพันธ์ได้อยู่ในเมืองเพชรและได้บรรยายถึงอาหารที่ได้เห็นในเมืองเพชร ปรากฏว่ามีอยู่ในนิราศเรื่องต่อไปนี้คือ
After searching from many literary journeys concerning with Phetchaburi, some authors had been living in Phetchaburi and trying to narrate some fine dishes of this province in their works as follows;
- นิราศเมืองเพชร สุนทรภู่ แต่งเมื่อ พ.ศ. 2377
The Journey to Petchburi by Sunthorn Phu in 1834 - นิราศเกาะจาน พระยามหาอำมาตยาธิบดี (หรุ่น ศรีเพ็ญ) แต่งเมื่อ พ.ศ. 2411
The Journey to Koh Jan by Phaya Maha Am-mat Thaya Thipbhodi (Rhun Sripen) in 1868 - นิราศเขาลูกช้าง นายต่วน แต่งเมื่อ พ.ศ. 2429
The Journey to Khao Luk Chang by Tuan in 1886 นิราศเขาหลวง ขุนวรการ แต่งเมื่อราวปี พ.ศ. 2447
The Journey to Khao Luang by Khun Worakarn in 1904- นิราศบ้านแหลมนายพิน แต่งเมื่อราวก่อนปี พ.ศ. 2461
The Journey to Laem Nai Pin, since before 1918 นิราศหาดเจ้าสำราญ นายเฟื่อง ชวาลี แต่งเมื่อ พ.ศ. 2464
The Journey to Haad Chao Samran by Feng Chawali in 1921
โดยภาพรวมของนิราศทั้ง 6 เรื่อง กล่าวถึงอาหารที่พบในระหว่างการเดินทาง ซึ่งสามารถจำแนกอาหารออกเป็นประเภทต่าง ๆ ได้แก่
There are stories of food found during each journey in those above six literatures which can be classified as these;
- วัตถุดิบ ประเภทเนื้อสัตว์ ผัก ที่จะนำมาปรุงเป็นอาหาร ได้แก่ ขาหมู เนื้อ ปลาจาระเม็ดมังสา (เนื้อสัตว์) ปลาทู หมู หอย ปู ปลา เป็ด ไก่ ไข่ มะพร้าว ถั่ว ผัก ฟัก แฟง ฟักทอง น้ำตาลโตนด ดอกแค แตงกวา มะกรูด มะนาว
Ingredients: meats or vegetables that will be cooked are pork knuckle, butterfish fillets, mackerels, pork, shells, crabs, fishes, ducks, chickens, eggs, coconuts, beans, vegetables, gourds, cucurbits, pumpkins, palm sugar, white agasta flowers, cucumbers, kaffir limes, limes. - กับข้าว ได้แก่ ต้มขาหมูใส่น้ำพริกเผาน้ำส้มผักชี เผาลา (ปลาเผากินกับผัก) เต่ายำน้ำพริกปลา (ไม่ทราบวิธีการปรุงอาจเป็นปลาปิ้งหรือย่าง) มะเขือ (ไม่ทราบวิธีการปรุงอาจเป็นมะเขือสดหรือมะเขือต้) ต้มอิ๋ว (อาจหมายถึงต้มจิ๋วเป็นต้มที่มีรสเปรี้ยวหวาน) ผัดหมี่ แกงหอยขม
Dishes such as pock knuckle soup with chili paste and vinegar with Thai parsley, grilled fish (Grilled fish with vegetable), grilled turtle (A kind of grilled fish, but no clear recipe), eggplants (Grilled or boiled eggplants, no clear information), cooked pork (Sweet & sour cooked pork), fried noodles, red curry with periwinkle. - อาหารว่าง ได้แก่ ข้าวแช่
Breaks such as rice in ice water - ขนม ได้แก่ ข้าวเกรียบหวาน ข้าวเม่าเคล้าน้ำตาล ข้าวหมาก เมี่ยง เรียงเล็ด ขนมถ้วยกล้วยทอด ขนมครกกล้วยทอด
Snacks such as sweet crispy rice, sweet pounded unripe rice, sweet fermented rice, food wrapped in leaves, round and flat sweetmeat, deep-fried sliced banana, sweetmeat ผลไม้ ได้แก่ ส้ม กล้วย อ้อย กะท้อน แตงไทย แตงโม สับปะรด ลำไย มะไฟ มะเฟือง มะม่วงพรวน มะซาง มะปรางเหลือง ขนุน
Fruits such as oranges, bananas, sugar cranes, wild mangosteens, musk melons, watermelons, pineapples, longans, rambai fruits, mangoes, sapodillas, jack fruitsอาหารในพิธีกรรม ได้แก่ เหล้าอาหนี หมู เป็ด ไก่ จันอับ ทับทิม ลำไย (เครื่องบูชาสังเวยเจ้าพ่อหลักเมือง) หากบรรยายขอบเขตการศึกษาเรื่องอาหารให้กว้าง การศึกษาในนิราศก็จะพบอาหารอีกเป็นจำนวนมาก เช่น อาหารที่ปรากฏในวรรณกรรมประกอบพิธีกรรมงานปีผีมด อาหารที่ปรากฏในวรรณกรรมมหาชาติ อาหารที่ปรากฏในวรรณกรรมกลอนสวด เป็นต้น
Food in ceremonies such as wines, pork, duck, chicken, Chinese sweetmeat, pomegranate, longan (Offerings for the city- god). By focusing the scope of food’s study, there may be many kinds of food in the literary journeys such as food in the literatures concerning with spirits ceremonies, and food in the national literature of Thai religious verse
ตัวอย่างอาหารเพชรบุรีที่ปรากฏในวรรณกรรมนิราศ
Examples of Phetchaburi food in the literary journey
นิราศเมืองเพชร สุนทรภู่ แต่งเมื่อ พ.ศ. 2377
The Journey to Petchaburi Sunthorn Phu, 1834
“แล้ววันทาลาเลียบลงเหลี่ยมเขา พอบังเงาแดดร่มทั้งลมตก”
“ออกนาวามาทางบ้านบางครก มะพร้าวดกดูสล้างสองข้างคลอง”
“มีส้มสูกลูกไม้เหมือนในสวน ตลอดล้วนเรียงรายเรียกขายของ”
“เขาเลียนล้อต่อถามตามทำนอง ไม่ยิ้มย่องนิดหน่อยอร่อยใจ”
“จนเรือออกนอกชวากปากบางครก ต้องเลี้ยววกไปตามลำแม่น้ำไหล”
“เป็นถิ่นฐานบ้านนาป่ารำไร เขาทำไร่ถั่วผักปลูกฟักแฟง”
“แต่ฟักทองร้องเรียกว่าน้ำเต้า ฟักเขียวเล่าเรียกว่าขี้พร้าแถลง”
After saying “Good bye” in the evening
Sailing towards Baan Bang Krok, surrounded by coconut trees along the canal
Plenty of fruits along the way
Hearing people’s talking & selling things
Leaving from the Bang Krok village & going along the river
Seeing another villages, woods, rice fields and gourds and cucurbits plantations
Pumpkins and green gourds plantations
ผู้แต่งกล่าวถึงพืชผัก ผลไม้ ที่พบเห็นระหว่างล่องเรือมาตามแม่น้ำเพชรบุรี
The author mentioned about many kinds of fruits and vegetables that were seen during sailing along the Phetchaburi river.
“โอ้คิดถึงพึ่งบุญท่านขุนแพ่ง ไปหน้าแล้งรับแขกแรกวสันต์”
“ตำข้าวเม่าเคล้าน้ำตาลทั้งหวานมัน ไปด้วยกันคั้นขยำน้ำกะทิ”
Missing Khun Paeng when meeting him in the last spring
Sweet & tasty pounded unripe rice was prepared together with coconut milk
ผู้แต่งกล่าวย้อนหลังถึงคราวที่เคยได้มารับประทานข้าวเม่าเค้าน้ำตาลใส่กะทิ
The author recalled the Thai sweet offered by his friend
“ทั่วประเทศเขตแคว้นแดนพริบพรี เหมือนจะชี้ไปไม่พ้นแต่ต้นตาล”
There are plenty of sugar palm trees in the entire land
“ที่พวกทำน้ำโตนดประโยชน์ทรัพย์ มีดสำหรับเหน็บข้างอย่างทหาร”
Palm sugar made by local villagers with their knives like soldiers
ผู้แต่งกล่าวถึงการทำน้ำตาลโตนดของชาวเพชรบุรี
The author narrated how to make palm sugar by the Phetchaburi villagers.
“พี่ยืนยลบนบ้านสถานถิ่น ชำเลดินบ้านนี้ดีหนักหนา”
I was standing in the house looking into the rich land
“บริบูรณ์พูลเกิดหอยปูปลา จีนไทยพากันมาอยู่ดูสบาย”
Plenty of food for Chinese and Thai living
“นิยมหยาบบาปกรรมจำใจสู้ เลี้ยงล้วนหมูเป็ดไก่เอาไข่ขาย”
Fishing and cultivating pig, duck and chicken’s eggs for selling
“ชนิดเราเนาไม่ได้ไม่สบาย ถึงไร้ร้ายทรัพย์สินไม่ยินดี”
They live easy life without money issues.
ผู้แต่งบรรยายถึงการประกอบอาชะประมงและการเลี้ยงสัตว์ของชาวบ้านปากทะเล ว่ามีผลผลิต ได้แก่ หอย ปู ปลา หมู ไก่ เป็ด
The author described the sea villagers’ life; fishery and farming for shells, crabs, fishes, pigs, chickens and ducks.
“ฉันยกหัตถ์วันทาพระนาโถ จากศาลาท่าโพหาช้าไม่”
Pressing the hands together at the chest before leaving Tha Pho pier
“ถึงตะพานข้ามกะแสแลวิไล แม้นจะไปวัดไม้รวกสะดวกดาย”
Reaching the bridge over the river to go to Wat Mai Ruak easily
“มีเรือนร้านบ้านเจ๊กขายเล็กน้อย ทั้งกล้วยอ้อยของหวานตั้งร้านขาย”
Seeing many local houses and fruits shops such as bananas, sugar cranes and sweets
ผู้แต่งบรรยายถึงผลไม้ที่มีขายระหว่างทางได้แก่ กล้วย อ้อย
The author described the fruits that he saw along the way such bananas and sugar cranes
สุดยอดเลยค่ะ…ขอชื่นชมทุกคน..ที่ช่วยกันสืบค้น และนำออกเผยแพร่ ให้เห็นในคุณค่า ของเมือง ของการบันทึก และ วิถึชีวิตในทุกด้านประกอบกัน….